Xuất siêu là gì? Nhập siêu là gì? Cách tính xuất siêu nhập siêu

Thuật ngữ xuất siêu và nhập siêu thường xuyên được đề cập như những chỉ báo quan trọng về sức khỏe thương mại của một quốc gia. Việc hiểu rõ khái niệm và ý nghĩa của xuất siêu, nhập siêu là cần thiết để đánh giá đúng thực trạng và tiềm năng của nền kinh tế.  Cùng Vạn Hải tìm hiêu ngay nhé!

Khái niệm xuất siêu, nhập siêu

Nhập siêu, xuất siêu là thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực kinh tế. Để xác định được một quốc gia đó là nhập siêu hay xuất siêu, thông thường sẽ dựa vào cán cân thương mại.

Cán cân thương mại là khoản chênh lệch giữa tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ (hay kim ngạch xuất khẩu) và tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ (hay còn gọi là kim ngạch nhập khẩu) của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, thông thường là tháng, quý hoặc năm.

Xuất siêu là gì?

Xuất siêu là thuật ngữ mô tả tình trạng nền kinh tế khi cán cân thương mại có giá trị LỚN HƠN 0 (zero) hay cán cân thương mại dương.

Hay còn thường được định nghĩa là khi kim ngạch xuất khẩu cao hơn kim ngạch nhập khẩu thì gọi là xuất siêu.

Hoặc có thể hiểu chi tiết là, Xuất siêu là tình trạng trong một thời kỳ nhất định, tổng giá trị xuất khẩu LỚN HƠN tổng giá trị nhập khẩu.

Nhập siêu là gì?

Ngược lại với xuất siêu, nhập siêu là thuật ngữ mô tả tình trạng nền kinh tế khi cán cân thương mại có giá trị NHỎ HƠN 0 (zero) hay cán cân thương mại âm.

Hay còn thường được định nghĩa là khi kim ngạch xuất khẩu nhỏ hơn kim ngạch nhập khẩu thì gọi là nhập siêu.

Hoặc có thể hiểu chi tiết là, nhập siêu là tình trạng trong một thời kỳ nhất định, tổng giá trị xuất khẩu NHỎ HƠN tổng giá trị nhập khẩu.

Công thức tính giá trị xuất siêu, nhập siêu

Như định nghĩa thì giá trị xuất siêu hay nhập siêu sẽ được xác định bằng giá trị của cán cân thương mại. Do đó ta có cách tính chung cho cả xuất siêu và nhập siêu khá đơn giản như sau:

• Nếu Tổng giá trị xuất khẩu > Tổng giá trị nhập khẩu ⇒ Cán cân thương mại >0 (tương đương với Xuất siêu)
• Nếu Tổng giá trị nhập khẩu < Tổng giá trị nhập khẩu ⇒ Cán cân thương mại >0 (tương đương với Nhập siêu)
• Nếu Tổng giá trị nhập khẩu = Tổng giá trị nhập khẩu ⇒ Cán cân thương mại = 0 (Cán cân thương mại cân bằng, nền kinh tế đạt hiệu quả nhất)

Ý nghĩa của xuất siêu hoặc nhập siêu đối với nền kinh tế

Tầm quan trọng của xuất siêu?

Xuất siêu thể hiện tình trạng kinh tế của một quốc gia, nhiều người thường hay hỏi xuất siêu là tốt hay xấu?

Thực tế, xuất siêu có cả ảnh hưởng tốt và không tốt đến một nền kinh tế.

Ảnh hưởng tích cực của xuất siêu

Xuất siêu thường được coi là một dấu hiệu tốt cho nền kinh tế, với những lợi ích rõ rệt:

• Cải thiện cán cân thanh toán: Khi một quốc gia xuất khẩu nhiều hàng hóa hơn nhập khẩu, dòng tiền từ nước ngoài chảy vào nhiều hơn, giúp cán cân thanh toán quốc tế trở nên lành mạnh, thậm chí thặng dư.
• Tăng dự trữ ngoại hối: Hoạt động xuất khẩu mang về nguồn ngoại tệ lớn (như USD ở Việt Nam), góp phần gia tăng dự trữ ngoại hối quốc gia. Điều này không chỉ giúp ổn định tỷ giá hối đoái mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch và thanh toán quốc tế.
• Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm: Xuất siêu kích thích sản xuất trong nước để đáp ứng nhu cầu từ các đơn đặt hàng quốc tế. Điều này dẫn đến việc tăng năng suất lao động, mở rộng sản xuất, từ đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới và giảm tỷ lệ thất nghiệp. Ngoài ra, nhu cầu nhập khẩu tăng từ các quốc gia khác có thể đẩy giá hàng hóa lên cao, mang lại doanh thu và lợi nhuận lớn hơn cho các nhà sản xuất.
• Phản ánh năng lực cạnh tranh: Khả năng xuất siêu cho thấy hàng hóa của một quốc gia có tính cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế, được các nước khác tin dùng.
• Kích thích sản xuất trong nước: Trong bối cảnh tiêu dùng nội địa còn yếu, xuất khẩu đóng vai trò “kích cung,” tạo động lực mạnh mẽ cho sản xuất và tăng trưởng.

Ảnh hưởng tiêu cực của xuất siêu

Mặc dù có nhiều mặt tích cực, xuất siêu cũng tiềm ẩn một số rủi ro:

• Rủi ro nếu xảy ra tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng: Quốc gia quá phụ thuộc vào xuất khẩu có thể chịu ảnh hưởng nặng nề nếu chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn. Các nguyên nhân có thể bao gồm căng thẳng thương mại, xung đột chính trị, hoặc các sự kiện bất khả kháng như đại dịch,…
• Rủi ro mất giá ngoại tệ dự trữ: Mặc dù xuất siêu giúp tăng dự trữ ngoại hối, nhưng nếu đồng tiền dự trữ mất giá, quốc gia sẽ đối mặt với nguy cơ thiệt hại lớn. Ví dụ, việc đồng Yên Nhật

Tầm quan trọng của nhập siêu?

Ảnh hưởng tích cực của nhập siêu

Nhập siêu có thể mang lại những lợi ích đáng kể, đặc biệt đối với các quốc gia đang phát triển:

• Thúc đẩy công nghiệp hóa và hiện đại hóa: Đối với các quốc gia chưa đủ năng lực sản xuất nguyên liệu cao cấp, việc nhập khẩu từ nước ngoài là giải pháp tối ưu. Điều này giúp đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, đặc biệt là theo định hướng xuất khẩu.
• Nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển nguồn nhân lực: Nhập khẩu hàng hóa tiêu dùng đa dạng giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Đồng thời, việc tiếp cận các sản phẩm và công nghệ tiên tiến cũng góp phần nâng cao năng lực và phát triển nguồn nhân lực cho đất nước.
• Cải thiện cơ sở hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: Việc thu hút các nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thông qua hoạt động nhập khẩu có thể giúp cải thiện nhanh chóng cơ sở hạ tầng. Những nguồn vốn này tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế, góp phần nâng cao đời sống.

Ảnh hưởng tiêu cực của nhập siêu

Tuy nhiên, nhập siêu cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức:

• Gây sức ép lên sản xuất trong nước: Khi người dân có xu hướng “sính ngoại” và ưa chuộng hàng nhập khẩu, các sản phẩm nội địa sẽ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và sự phát triển của các ngành công nghiệp trong nước.
• Gia tăng nợ công và cạn kiệt ngoại tệ: Nhập siêu kéo dài đòi hỏi quốc gia phải sử dụng nhiều ngoại tệ hơn để thanh toán. Tình trạng này có thể dẫn đến cạn kiệt nguồn ngoại tệ dự trữ và làm tăng nguy cơ nợ công quốc gia nếu không được kiểm soát chặt chẽ.
• Tiềm ẩn nguy cơ thất nghiệp: Giá trị nhập siêu cao có thể ảnh hưởng đến việc làm trong nước khi sản xuất nội địa bị thu hẹp do cạnh tranh từ hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mối quan hệ này khá phức tạp và không phải lúc nào cũng rõ ràng (ví dụ điển hình là Mỹ và Trung Quốc, dù có nhập siêu cao nhưng tỷ lệ thất nghiệp vẫn duy trì ở mức thấp).
• Ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán: Tình trạng nhập siêu kéo dài có thể tác động tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư và gây ra những hệ quả nghiêm trọng đối với thị trường chứng khoán trong nước.

Việt nam là nước xuất siêu hay nhập siêu?

Theo số liệu được Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố ngày 06/01/2025, tính chung cả năm 2024, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 786,29 tỷ USD, tăng 15,4% so với năm 2023. 

• Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 405,53 tỷ USD năm 2024
• Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa năm 2024 đạt 380,76 tỷ USD

Cán cân thương mại hàng hóa năm 2024 >0 (dương), cụ thể là 24,77 tỷ USD. Đồng nghĩa với năm 2024, Việt Nam là nước xuất siêu

Trong năm 2024, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu lớn sang các thị trường: Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc.

• Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam
• Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất từ Việt Nam.